گزارش سفر علمی شرکت در دوره زمستان آکادمی حقوق بین‌­الملل لاهه

6 تا 24 ژانویه 2020 ( 16 دی تا 4 بهمن 1398)

برگزارکننده:The Hague Academy of International Law

زهرا مشرف جوادی: آکادمی حقوق بین الملل لاهه هر سال اقدام به برگزاری دو دوره آموزشی می‌کند. دوره تابستان و دوره زمستان. این دوره‌های آموزشی از منظر علمی و تحقیقاتی بسیار ارزشمند و قابل توجه هستند. از همین رو می‌توان گفت فرصت حضور در این دوره‌ها فرصتی برای مطالعه عمیق حقوق است. دسترسی به منابع کتابخانه ای ویژه و اساتید کارآزموده و با تجربه تنها گوشه‌ای از اهمیت این دوره‌ها است.

دوره­ های آکادمی هر سال در محل آکادمی لاهه در کاخ صلح برگزار می‌­شود. نخستین بار ایده ایجاد یک آکادمی در حوزه حقوق بین­‌الملل در کنفرانس لاهه 1907 مطرح شد. برنامه افتتاح آکادمی برای اکتبر 1914 بود، اما به دلیل جنگ به تعویق افتاد. از همین رو نخستین دوره در سال 1923 برگزار شد. در حال حاضر، دانشجویان در مقاطع مختلف تحصیلی رشته حقوق،  حقوق بین­‌الملل، روابط بین‌­الملل و سایر رشته­‌های مرتبط از کشورهای مختلف در دوره‌­های تابستان و زمستان آکادمی ثبت نام و شرکت می­‌کنند. در پایان دوره، به دانشجویانی که به صورت منظم در همه دروس مربوطه حاضر شوند، «گواهی حضور» در دوره  آکادمی اعطا می‌شود.

همچنبن در کل دوره به یک یا دو دانشجو که در برنامه مطالعات متمرکز شرکت و در امتحان کتبی و شفاهی موفق شود، دیپلم آکادمی اعطا خواهد شد. نکته مهم آن است که دانشجویان فقط یک بار می­توانند در این امتحانات برای اخذ دیپلم آکادمی شرکت نمایند.

اساتید حاضر در دوره از شناخته شده ­ترین افراد در دو حوزه حقوق بین ­الملل عمومی و خصوصی هستند که با ارائه موضوعات خود به آکادمی و بررسی آن توسط آکادمی انتخاب می‌­شوند. این اساتید از موسسات مختلف و دانشگاه­‌های مختلف دنیا هستند و به همین دلیل دوره به دو زبان انگلیسی و فرانسه همراه با ترجمه همزمان برگزار می­شود.

همچنین آکادمی در کنار برگزاری دوره، برنامه بازدید از برخی سازمان­های بین‌­المللی و محاکم بین­‌المللی مستقر در لاهه از جمله دیوان بین­‌المللی دادگستری، دیوان بین‌­الملل کیفری، دادگاه ویژه لبنا و غیره را فراهم می­‌کند تا دانشجویان از نزدیک با نحوه کار آن محاکم آشنا شوند.

همچنین  مسئولین و مشاوران حقوقی دیوان بین‌الملل دادگستری، دیوان دائمی داوری و دیگر محاکم کیفری بین­‌لمللی مستقر در لاهه درخصوص نحوۀ کار و عملکرد نهادهای متبوع خود، سمینار هایی برگزار می‌کنند که این سمینارها دانشجویان را با جنبه­‌های عملی و فنی محاکم بین­‌المللی آشنا می­‌کند.

این آکادمی فرصتی فراهم می‌کند تا شرکت­‌کنندگان بتوانند از سفارت­‌های مختلف مستقر در لاهه دیدن کرده و با وظایف و ساختارهای سفارت­های مختلف آشنا شوند.

همچنین شرکت‌کنندگان برای شرکت در این برنامه‌­های فوق برنامه، در صورت تمایل در هر یک از این برنامه­‌ها باید جداگانه ثبت نام کنند.

شرکت­‌کنندگان  آکادمی به مجموعه کتابخانه کاخ صلح لاهه که یکی از بزرگترین کتابخانه های حقوق بین‌­الملل (عمومی و خصوصی) در در دنیا است نیز دسترسی دارند و می­‌توانند به منظور انجام تحقیقات بیشتر از منابع کتابخانه استفاده کنند. در طول مدت دوره استفاده از کتابخانه کاخ صلح و دسترسی به منابع آنلاین که قابل دانلود هست، به‌صورت رایگان ممکن است.

از آنجایی که دوره تابستان و زمستان با یکدیگر شباهت و تفاوت­‌هایی دارند در ذیل به‌­صورت مختصر به آن پرداخته می­‌شود.

دوره تابستان:

دوره‌­های تابستانی آکادمی در دو دوره مجزا سه هفته­‌ای در زمینۀ حقوق بین‌­الملل عمومی و حقوق بین‌­الملل خصوصی برگزار می‌شود.

هر یک از دوره­‌های سه­­ هفته ­ای حقوق بین­‌الملل عمومی یا حقوق بین‌­الملل خصوصی شامل یک درس عمومی و تعدادی دروس تخصصی است. علاوه بر تدریس دروس، هر یک از اساتید درخصوص موضوع درس ارائه شده، مبادرت به برگزاری یک جلسه سمینار تخصصی نیز می­‌کند. اگرچه شرکت در سمینارها اختیاری است ولی دانشجویان آکادمی با شرکت در سمینارها از این فرصت برخوردار می‌­شوند که سؤالات خود را مطرح و در مباحث مشارکت کنند. از سویی دیگر  با اساتید و دیگر دانشجویان حاضر در سمینار بحث و تبادل نظر داشته باشند.

هزینه دوره تابستان:

هزینه دوره تابستان برای هر دوره بصورت جداگانه 1100 یورو بدون هزینه سکونت، خوراک و رفت­و آمد است. در صورتی که داوطلب در هر دو دوره ثبت نام نماید هزینه 2000 یورو خواهد بود. همچنین آکادمی به تعدادی محدود بر اساس توزیع جغرافیایی (از هر کشور بین یک یا دو نفر) بورس تحصیلی (شامل هزینه ثبت نام تنها برای یکی از دوره­ها، تا حدود مبلغ 300 یورو هزینه سفر به لاهه و محل سکونت تنها برای سه هفته) نیز در نظر می­گیرد. لازم به ذکر است که در سال­های گذشته بین 20 تا 25 نفر ایرانی در این دوره شرکت می­کردند.  اما در سال­های اخیر این تعداد کاهش یافته است و در دوره زمستان امسال 8 نفر شرکت کردند.

دوره زمستان:

دوره زمستانی آکادمی از سال 2019 آغاز به کار کرده است و بنابراین دوره زمستانی 2020 دومین برنامه دوره زمستان است. ساختار دوره زمستان آکادمی همانند دوره تابستان است. با این تفاوت که در دوره زمستان، دوره شامل دو برنامه مجزا حقوق بین‌­الملل عمومی و حقوق بین‌­الملل خصوصی نیست. بلکه کل دوره در سه هفته با ترکیبی از موضوعات حقوق بین‌­الملل عمومی و حقوق بین­‌الملل خصوصی برگزار می­‌شود.

هزینه دوره زمستان:

هزینه دوره زمستان برای دوره سه هفته‌ای 1100 یورو  بدون هزینه سکونت، خوراک و رفت­و آمد است. همچنین آکادمی به تعدادی محدود بر اساس توزیع جغرافیایی (از هر کشور بین یک یا دو نفر) بورس تحصیلی (شامل هزینه ثبت نام، تا حدود مبلغ 300 یورو هزینه سفر به لاهه و محل سکونت تنها برای سه هفته) نیز در نظر می­گیرد.

دوره زمستان آکادمی امسال برای دومین سال خود برگزار شد. این دوره تلفیقی از موضوعات حقوق بین‌­الملل عمومی و حقوق بین­‌الملل خصوصی بود. در طول سه هفته یک درس عمومی در حوزه حقوق بین­‌الملل عمومی و شش درس تخصصی در حوزه حقوق بین‌­الملل عمومی و خصوصی ارائه شد که جزء مسائل روز حقوق بین‌­الملل است. همچنین  در کنار دروس ارائه شده، آکادمی برای نخستین بار نشست‌­هایی را برای دانشجویان دکتری ارائه داد تا در خصوص موضوع رساله خود در گروه­های مختلف به بحث و گفت و گو بپردازند. این نشست­‌ها با حضور خانم Daiella Dam-de jong  دانشیار دانشگاه لیدن و مرکز مطالعات حقوق بین‌­الملل گروسیوس بود. در هفته نخست ابتدا هر شخص گروه­ مورد نظر خود را را انتخاب کرد و همچنین موضوع رساله ها با توضیحاتی کلی از رساله ارائه شد.

در نشست دانشجویان دکتری شرکت­‌کنندگان بر اساس موضوع رساله و گرایش مطالعاتی در سه گروه تقسیم شدند.

گروه اول: منابع، حقوق دریا و حمایت از محیط زیست

گروه دوم: حل و فصل بین­المللی اختلاف، سرمایه­‌گذاری، تجارت

گروه سوم: امنیت، حقوق بشر، عدالت کیفری بین­‌المللی

هر یک از گروه­‌ها در طول سه هفته برنامه نشست داشتند و همچنین  دانشجویانی که رساله­‌شان به مرحله پایانی رسیده بود امکان ارائه رساله خود در ده دقیقه را داشتند.

در دوره زمستان آکادمی برنامه هر هفته به ترتیب ذیل بود:

• هفته نخست
• سخنرانی افتتاحیه در روز نخست برنامه:
• International Rules on Jurisdiction and Contemporary State Practice: Stability or Change

Geneviève BASTID-BURDEAU, Professor Emerita of Sorbonne Law School, Paris 1 University

• قوانین بین‌­المللی صلاحیت و عملکرد معاصر دولت: ثبات یا تغییر

• دروس ارائه شده در هفته نخست:

درس عمومی:

• Solidarity and Community Interests: Driving Forces for the Interpretation and Development of International Law:

Rüdiger WOLFRUM, Emeritus Professor and Director at the Max Planck Institute for

Comparative Public Law and International Law

• همبستگی و منافع جامعه: نیروهای محرک برای تفسیر و توسعه حقوق بین الملل

دروس تخصصی:

• International Scrutiny of Derogations from Human Right:

Brusil Miranda METOU Professor at the University of Dschang, Cameroon

• بررسی بین­المللی انحراف از حق بشری
• International Law, History and Culture:

Paulo Borba CASELLA, Professor at the University of São Paulo

• حقوق بین­‌الملل، تاریخ و فرهنگ

• هفته دوم
• دروس ارائه شده در هفته دوم

درس عمومی:

• Solidarity and Community Interests: Driving Forces for the Interpretation and Development of International Law:

Rüdiger WOLFRUM, Emeritus Professor and Director at the Max Planck Institute for Comparative Public Law and International Law

دروس تخصصی:

• The Influence of Public International Law upon Private International Law:

Mario OYARZABAL, Professor at the National University of La Plata

• تاثیر حقوق بین‌­الملل عمومی بر حقوق بین­الملل خصوصی

• Due Diligence in International Law:

Samantha BESSON, Professor at the University of Fribourg

• راستی آزمایی در حقوق بین­‌الملل
• هفته سوم
• دروس ارائه شده در هفته سوم:

درس عمومی:

• Solidarity and Community Interests: Driving Forces for the Interpretation and Development of International Law:

Rüdiger WOLFRUM, Emeritus Professor and Director at the Max Planck Institute for Comparative Public Law and International Law

دروس تخصصی:

• Foreign Relations and International Law:

Karen KNOP, Professor at the University of Toronto

• روابط بین­‌الملل و حقوق بین­‌الملل

• Applicable Law before International Courts and Tribunals:

Mathias FORTEAU, Professor at Paris-Nanterre University

• قانون قابل اعمال نزد محاکم و دادگاه­‌های بین­‌المللی

نکات مثبت و منفی دوره

یکی از مسائل مهم در دوره­‌های آکادمی این است که درس عمومی توسط اساتید با سابقه در حوزه  حقوق بین‌الملل ارائه می شود که دانشجویان ایرانی کمتر به این اساتید دسترسی دارند و این موضوع به شخصه برای من یکی از نکاتی بود که کمک کرد تا بتوانم نظر یکی از اساتید حقوق بین‌الملل را به طور مستقیم دریافت کنم. از همین رو در موضوعاتی که برایم شفاف نبود به بحث و گفت و گو پرداختم. یکی از موضوعاتی که بدان پرداخته شد مساله موضوع (Subject) در حقوق بین‌­الملل عمومی بود که مرتبط با موضوع رساله من بود.

نکته دیگر، امکان شرکت در سمینارهای جداگانه بود که اساتید حاضر در دوره متناسب با درس اصلی، ارائه می‌دادند. در این سمینارها از آنجایی که تعداد شرکت­‌کنندگان بسیار کمتر از دروس اجباری بود، شرکت‌کنندگان مشارکت مستقیم داشتند و به بحث و تبادل نظر می‌پرداختند.

مساله مهم دیگر، دسترسی بدون محدودیت به منابع کتابخانه کاخ صلح بود. در طول مدت این 20 روز دسترسی به منابع آنلاین و فیزیکی کتابخانه بسیار در جمع‌­آوری منابع کمک کننده بود. بویژه آن که امکان دانلود منابع آنلاین هم وجود داشت. این فرصت باعث شد تا منابعی که به سختی در دسترس من قرار می­گرفت با شرکت در این حوزه در دسترسم باشد. همچنین باید گفت؛ دسترسی به منابع آنلاین کتابخانه تا تاریخ اول اوریل 2020 برای شرکت‌­کنندگان آزاد است.

یکی از دستاوردهای من در حوزه شبکه سازی بود. این دوره تقریبا حدود 300 شرکت کننده از کشورهای مختلف دارد. حضور این افراد و صحبت با این افراد باعث شد تا با برخی همکاری داشته باشم و بتوانم در کارهای آینده با آن­ها همکاری داشته باشم.

از آنجایی که دوره زمستان آکادمی، امسال دومین سال خود را سپری کرد، هنوز در مرحله سعی و خطا است و شرکت کنندگان دوره­ها سال قبل ( دوره تابستان) نظرشان بر این بود که دوره تابستان آکادمی از نظر اساتید ارائه کننده بهتر است. اما در مجموع این دوره هم کیفیتی قابل قبول داشت.