مروری بر گزارش فرصت مطالعاتی محمد هادی صفایی از برگزیدگان فرصت مطالعاتی 2019

محمدهادی صفایی، از برگزیدگان فرصت مطالعاتی فلسفه سال 2019 است. صفایی با به دست آوردن این فرصت مطالعاتی وارد دانشگاه استکهلم سوئد شد و در کنار استاد یوناس اولسون پروژه نخست خود پیرامون رابطه بین اخلاق و عقلانیت عملی را مورد بررسی قرار داد. همچنین پروژه دوم او برگزاری یک گروه مطالعاتی، با همکاری آناندی هاتیانگادی استاد دانشگاه استکهلم، درباره مسئله «عقلانیت و استدلال‌ورزی» متمرکز بود. در ادامه گزارشی از تجربه او در این فرصت مطالعاتی را بخوانید.

برنامه اولیه من برای این سفر مطالعاتی شامل سه پروژه کاری مشترک بود. نخستین پروژه همکاری مشترکی بود با یوناس اولسون استاد دانشگاه استکهلم درباره رابطه بین اخلاق و عقلانیت عملی. پروژه دوم بر برگزاری یک گروه مطالعاتی، با همکاری خانم آناندی هاتیانگادی استاد دانشگاه استکهلم، درباره مسئله «عقلانیت و استدلال‌ورزی» متمرکز بود.

این گروه مطالعاتی مشترک مقدمه‌ای بود بر برگزاری یک همایش بین‌المللی بسیار مهم در دانشگاه استکهلم با حضور اساتید برجسته‌ای مثل جان بروم از دانشگاه آکسفورد، سول کریپکی از دانشگاه ایالتی نیویورک (CUNY) و کریسپین رایت از دانشگاه نیویورک (NYU).

برنامه سومی که پیش‌بینی کرده بودم نوشتن مقاله‌ برای ارائه در همایشی در دانشگاه هومبولت برلین بود که با حضور اساتید مهمی از دانشگاه‌ هومبولت، هامبورگ و ساوت‌همپتون برگزار می‌شد. اساتید این دو دانشگاه از جمله توماس اشمیت، بنجامین کیس‌وتر، دنیل وایتینگ و کرت سیلوان از مهمترین چهره‌های علمی در زمینه کاری من هستند.

گرچه شرایط دو ماه اول حضورم در استکهلم طبق اهداف از پیش تعیین شده پیش رفت و توانستم همکاری فوق‌العاده‌ای با استاد میزبانم، یوناس اولسون، تجربه کنم، اما متاسفانه فراگیری بیماری کووید-19 موجب کنسل شدن هر دو همایش و ناتمام ماندن این مأموریت‌های پژوهشی شد. با توجه به شرایط جدید، ناگزیر شدم تغییری در برنامه کاری‌ خود ایجاد کنم و تصمیم گرفتم با بهره‌گیری از فرصت مجازی شدن برنامه‌های دانشگاهی، همکاری خود را با اساتید بین‌المللی گسترش دهم.

در مجموع می‌توانم بگویم مجازی شدن برنامه‌های دانشگاهی فرصت بسیار جالبی برای من ایجاد کرد. ارتباطات آکادمیکم را با اساتید مختلف گسترش دادم و همچنین این امکان برای من فراهم شد تا بتوانم دوره فرصت مطالعاتی خود را به صورت مجازی تا پایان سال 2020 تمدید کنم. همچنین امکان شرکت در برنامه‌های گروهی و مطالعاتی دانشگاه استکهلم هم برای من فراهم شد.

خوشبختانه در این دوره مطالعاتی توانستم ایده‌های اولیه‌ام برای نوشتن دو مقاله را تکمیل کنم که امیدوارم بتوانم این دو مقاله را در سال 2021 در مجلات معتبر فلسفی به چاپ برسانم. همچنین این فرصت برایم فراهم گردید تا بتوانم نسخه‌های اولیه‌ای از این مقالات را در سمینارهای هفتگی دانشگاه استکهلم ارائه دهم. این ارائه‌ها تأثیر بسیار قابل توجهی در بهبود کیفیت مقالات داشتند.

 گروه فلسفه دانشگاه استکهلم

گروه فلسفه دانشگاه استکهلم یکی از بزرگترین گروه‌های فلسفه تحلیلی در قاره اروپاست. این گروه در سال‌های اخیر توانسته تعداد قابل توجهی از اساتید صاحب نام فلسفه تحلیلی را جذب کند. در حال حاضر مجموعه اعضای هیئت علمی این گروه به بیش از 25 نفر رسیده است. این تعداد عضو هیئت علمی برای یک گروه فلسفه حتی در مقایسه با دپارتمان‌های بسیار مهم دانشگاه‌های آمریکا و انگلستان بسیار قابل توجه است. جالب اینکه گسترش این گروه در بازه زمانی‌ای کمتر از ده سال اتفاق افتاده است.

یکی از نکات بسیار مهم فعالیت فلسفی در استکهلم تعداد بسیار زیاد سفرهای علمی اساتید مهم فلسفه دانشگاه‌های مطرح به استکهلم است. این دانشگاه سالانه میزبان بیش از ده سفر علمی اساتید فلسفه از سراسر جهان است. تبدیل شدن دانشگاه استکهلم به مرکزی برای حضور اساتید فلسفه، موقعیت بسیار مناسبی را در اختیار دانشجویان این دانشگاه قرار داده است تا بتوانند ایده‌های پژوهشی‌شان را در معرض انتقاد و ارزیابی بهترین اساتید فلسفه از سراسر جهان قرار دهند. این ویژگی مهم باعث شده است که دانشگاه استکهلم بتواند به مقصد مناسبی برای سفرهای مطالعاتی تبدیل شود، بطوریکه دانشجویان می‌توانند با سفر به دانشگاه استکهلم این امکان را داشته باشند که با جمع گسترده‌ای از بهترین اساتید حوزه کاری‌شان از نزدیک ملاقات کنند و از راهنمایی آن‌ها برای گسترش دامنه پژوهش‌شان بهره ببرند.

در کنار این فعالیت‌های گسترده فلسفی، روحیه کار جمعی در سوئد بسیار قابل توجه است. اساتید و دانشجویان دانشگاه‌های سوئد عموما پروژه‌های فلسفی را بصورت مشترک پیش می‌برند. گرچه این سطح از فعالیت جمعی و مشترک، شاید برای رشته‌های دیگر دانشگاهی بدیهی به نظر برسد، اما برای فلسفه قطعا یک استثناء است.

یکی از مهمترین نقاط ضعف فعالیت آکادمیک فلسفی در ایران، انزوا و فعالیت انفرادی اساتید و دانشجویان فلسفه است، و سفر به استکهلم تجربه‌ای خاص برای درگیر شدن در فعالیت‌های مشترک و جمعی در اختیار دانشجویان قرار می‌دهد. اساتید این دانشگاه از جمله استاد راهنمای من، بوناس اولسون، رویکردی بسیار حمایت‌گرانه، فعال و دوستانه نسبت به دانشجویان و همکاران‌شان دارند و از پذیرش سفرهای مطالعاتی اساتید و دانشجویان به‌شدت استقبال می‌کنند. در مجموع گمان می‌کنم که دانشگاه استکهلم یکی از بهترین موقعیت‌ها برای سفر تحقیقاتی دانشجویان فلسفه تحلیلی،مخصوصا در حوزه فلسفه اخلاق، فلسفه زبان و فلسفه علم است.